Scholars at Risk (SAR) is een internationaal programma voor de bescherming van bedreigde wetenschappers, die omwille van hun werk, overtuigingen, of identiteit worden vervolgd. Alle Vlaamse universiteiten en de Vlaamse Interuniversitaire Raad participeren in het programma om academische vrijheid veilig te stellen en intellectuele uitwisseling te bevorderen. Zij worden hierin sinds het academiejaar 2021-2022 ondersteund door de Vlaamse Regering en het Departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken.
Het Scholars at Risk Programma publiceert het Free to Think 2024 rapport en documenteert daarin voor het afgelopen jaar, van 1 juli 2023 tot 30 juni 2024, 391 aanvallen op academische gemeenschappen in 51 landen en gebieden.
Aanvallen op wetenschappers, studenten en universiteiten zijn wijdverspreid en vinden zowel in gesloten autoritaire samenlevingen plaats als in open democratische landen. Het afgelopen jaar werden onderwijssystemen en infrastructuur verwoest door gewapende conflicten in onder andere Israël en de bezette Palestijnse gebieden, Soedan, Oekraïne en Myanmar. Autoritaire staten pakten wetenschappers op en hielden hen gevangen vanwege hun kritische stem. Wereldwijd kregen docenten sancties of werden ze ontslagen vanwege hun onderzoek naar controversiële onderwerpen, vaak onder externe druk. In de VS, Europa en elders reageerde de politie gewelddadig op voornamelijk vreedzame studentenprotesten, wat het risico op escalatie vergrootte. Bovendien gebruikten regeringen in landen als Afghanistan, China en de Verenigde Staten wetgeving om universiteitsautonomie te ondermijnen en de staatsideologie op te dringen.
De aanvallen op hoger onderwijs hebben niet alleen directe slachtoffers, maar ondermijnen ook de bredere universitaire gemeenschap en de academische vrijheid in het algemeen. Het beperken van de intellectuele vrijheid en de vrije interactie van ideeën bedreigt dan weer de democratie. De erosie van academische vrijheid die Free to Think 2024 documenteert, verdient daarom internationale aandacht en waakzaamheid.