De vijf Vlaamse universiteiten bieden sinds het academiejaar 2019-2020 educatieve masteropleidingen aan. Studenten worden via deze educatieve masters zowel leerkracht als vakinhoudelijk expert in het domein van hun keuze.
Zoals decretaal voorzien zijn alle educatieve masters aan de universiteiten recent beoordeeld door onafhankelijke commissies van externe deskundigen samengesteld en aangesteld door de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO). Alle opleidingen zijn hier positief uitgekomen. Uit de beoordelingsrapporten blijkt dat de educatieve masters dynamische opleidingen zijn die sinds hun opstart veel hebben gerealiseerd. De educatieve masters proberen een wezenlijke bijdrage te leveren aan de bevordering van onderwijskwaliteit en aan de bestrijding van het lerarentekort. Ze doen dat door (1) leraren te vormen die expert zijn in hun vakdomein, (2) onderzoeksgebaseerd onderwijs aan te bieden waarin de student een onderzoekende basishouding ontwikkelt, en (3) een verbinding te leggen tussen theorie en praktijk door stages een belangrijke plaats in de opleiding te geven. Voor de educatieve masters staan aan de universiteiten bevlogen teams van vakdidactische en onderzoeksexperten in die de belangrijkste stakeholders van de opleidingen – het onderwijsveld en de studenten – nauw bij de opleiding betrekken.
Op basis van de positieve adviezen van de commissies verleent NVAO een accreditatie aan de opleidingen. “Daarmee geeft NVAO expliciet aan dat de educatieve masters op internationaal aanvaarde wijze de kwaliteit bieden om leerkrachten met de graad van master af te leveren. De Vlaamse universiteiten zijn verheugd over de positieve beoordeling van hun educatieve masters en de appreciatie voor alle inspanningen die zij leveren om kwaliteitsvolle opleidingen tot leraren aan te bieden” , zegt Jan Danckaert, voorzitter van de Vlaamse Interuniversitaire Raad.
Vaststellingen van de externe commissies
De educatieve masters richten zich zowel tot generatiestudenten als tot zij-instromers. Zij worden aangeboden op verschillende locaties en in verschillende flexibele trajecten: een geïntegreerd traject dat meteen aansluit op de bachelor, een verkort traject voor wie al een masterdiploma heeft en een aangepast LIO-traject (Leraar-in-opleiding) voor studenten die reeds lesgeven en tegelijk een diploma van de educatieve masteropleiding willen behalen. De opleidingen hanteren ook een breed scala aan (activerende) werkvormen, en zetten daarbij onder meer in op blended learning, een mengvorm van face-to-face en ICT-gebaseerde onderwijsactiviteiten, leermaterialen en tools. De grote flexibiliteit in trajecten en de keuzeruimte die studenten krijgen in verschillende educatieve masters zien de externe commissies als een grote meerwaarde om de toegankelijkheid van de opleidingen te garanderen en een diverse studentenpopulatie aan te trekken. De masteropleidingen spelen hiermee in op maatschappelijke uitdagingen en nemen hun verantwoordelijkheid voor het opleiden van voldoende leraren voor de tweede en derde graad secundair onderwijs. Door de inrichting van flexibele en vakgerichte opleidingen dragen de educatieve masters actief bij aan de kwaliteit van het leerplichtonderwijs.
De educatieve masters zetten sterk in op de integratie van vakinhoudelijke kennis en vakdidactisch onderwijs. De student bouwt tijdens de vooropleiding specifieke vakinhoudelijke expertise op, versterkt deze tijdens de educatieve master en leert via de specifieke vakdidactieken om die vakinhouden adequaat te vertalen naar het doelpubliek van de hogere jaren van het secundair onderwijs. Daarmee benadrukken de opleidingen het belang van vakkennis én vakdidactische kennis voor de uitoefening van het leraarschap in de hogere graden van het secundair onderwijs.
De commissies waarderen ook de synergie tussen onderwijs en onderzoek en de combinatie van theorie en praktijk. Het onderwijs in de educatieve master is onderzoeksgebaseerd, gestoeld op de onderzoeksexpertise van de lesgevers en gericht op het ontwikkelen van een onderzoekende houding bij de student-leraren. Alle studenten voeren tijdens de opleiding onder begeleiding relevant onderwijsonderzoek uit.
De commissies bekeken voor elke opleiding een selectie van deze onderwijsonderzoeken en gaven een positieve beoordeling aan het eindniveau van de opleidingen.
De commissies zijn ook positief over de stages waar de student theorie en praktijk integreert. De stapsgewijze opbouw van de praktijkcomponent zorgt ervoor dat de studenten gaandeweg zelfstandig worden in het realiseren van effectieve leeromgevingen voor individuele leerlingen en voor klassen of leefgroepen. Dankzij stages in verschillende scholen en contexten met diverse leerlingengroepen maken de studenten kennis met een werkveld met grote diversiteit en tal van uitdagingen. Ook worden ze zo goed voorbereid op de eigenlijke job van leraar.
De commissies waarderen in alle opleidingen de teams die de educatieve master dragen. De commissies spreken van ‘bevlogen en professionele docenten’, ‘enthousiaste stafleden’, ‘bekwame en geëngageerde teams die sterk inzetten op samenwerking’. Binnen de teams is vakdidactische en onderzoeksexpertise aanwezig. Ook vakmentoren in de scholen zijn goed aangesloten bij de teams of staan ermee in nauw contact. De commissies stellen bovendien vast dat de opleidingen talrijke en goede contacten hebben met het werkveld, al kan hier en daar het netwerk nog worden uitgebreid en/of kan het werkveld systematischer en formeler worden betrokken. De studenten geven aan zich betrokken en gehoord te voelen.
Op basis van de positieve oordelen van de commissies accrediteert NVAO alle educatieve masters in Vlaanderen. Net zoals voor de andere universitaire opleidingen zullen de opleidingen vanaf nu verder opgevolgd en geëvalueerd worden binnen de kwaliteitszorgsystemen van de instellingen.
5. Engagementen en uitdagingen
De positieve beoordelingen bevestigen dat de educatieve masters kwaliteitsvolle opleidingen zijn die op het juiste spoor zitten. De universiteiten engageren zich om op dit elan verder te gaan en daarbij een partner van het secundair onderwijs te zijn in de huidige uitdagingen, met de zorg om onderwijskwaliteit en het lerarentekort als heetste hangijzers. Zij hopen dat ook de Vlaamse overheid de geattesteerde kwaliteit van de opleidingen zal waarderen en de meerwaarde van het masterdiploma duidelijker zal inbedden in de regelgeving.