Voor de Vlaamse universiteiten is respect voor mensenrechten een vaste toetssteen. Dat geldt in het bijzonder voor de opstart van nieuwe en de verlenging van bestaande internationale partnerschappen en academische samenwerking. Hiertoe hanteren de universiteiten sinds 2019 de gezamenlijk uitgewerkte VLIR-mensenrechtentoets, die overigens mee werd ontwikkeld door de experts mensenrechten van de vijf instellingen. U kan de integrale versie van de mensenrechtentoets hier raadplegen.
De mensenrechtentoets evalueert de houding en daden van een specifieke partner, niet van het land of het regime in het land waar die partner is gevestigd.
Voorstellen voor nieuwe of hernieuwde samenwerking met mogelijke partners worden voorafgegaan door een mensenrechtentoets. Hierbij wordt nagegaan of (i) er tijdens de geplande activiteiten mensenrechten kunnen geschonden worden; (ii) de onderzoeksresultaten later kunnen gebruikt worden voor mensenrechtenschendingen; (iii) de partner mogelijks betrokken is bij mensenrechtenschendingen.
Bij een positief antwoord op één of meer van deze vragen, wordt het voornemen van samenwerking of het opzetten van gezamenlijke activiteiten in elke instelling voor analyse/verder onderzoek voorgelegd aan een interne commissie, die ook de vermelde mensenrechtentoets als beoordelingsinstrument hanteert.
De rectoren van de Vlaamse universiteiten hebben alle vertrouwen in de expertise van deze commissies en in de grondigheid waarmee in de schoot ervan mogelijk problematische samenwerking met buitenlandse partners wordt geanalyseerd.
Wanneer in een land de leef- en/of werkomstandigheden significant wijzigen, bijvoorbeeld door de uitbraak van een oorlog, voeren onze universiteiten een analyse uit van alle universiteiten waarmee wordt samengewerkt in het betreffende land. Bij twijfels en/of vragen ten aanzien van een buitenlandse partner kunnen onze universiteiten bilateraal contact opnemen met deze partner, teneinde op basis van een zo volledig en correct mogelijk beeld finaal te komen tot beslissingen (samenwerking met de partner in kwestie toelaten, niet toelaten, stopzetten, opschorten, enz.). Dit is bijvoorbeeld het geval voor de samenwerking met Israëlische universiteiten.
Het universitair beleid om niet te focussen op regimes of overheden maar wel op partners, en de bijbehorende procedures zijn reeds in voege sinds 2019, lang voor het conflict tussen Israël en Hamas dus, en worden sindsdien onverkort toegepast. Onze universiteiten blijven volop achter deze rigoureuze aanpak staan. Hiermee zijn zij overigens voorlopers in Europa.